| dc.description.abstract | Oppgåva kastar ljos over ei side ved Lijphart sin modell for konfliktløysing gjennom konsosiert demokrati, eller maktdeling, som har vori lite drøfta i den teoretiske debatten om denne modellen, nemleg den rolla ideologi spelar for å forklåra haldningar til maktdeling. Eg tek utgangspunkt i Lijphart sin tese om at denne typen konfliktløysing er like godt eigna til å løyse alle typar konfliktar, både sosioøkonomiske, etniske, religiøse og ideologiske. For dette vert han sterkt kritisert, mellom andre av Brian Barry, som meiner etniske konfliktar ikkje eignar seg for denne typen konfliktløysing, av di dei ikkje har det same organisasjonspotensialet som religiøs-etniske konfliktar, av di dei ikkje er tufta på friviljug tilslutnad.
Eg tek utgangspunkt i nasjonalistisk ideologi, med sikte på å røkje etter om to ulike dimensjonar av denne ideologien, den politiske og den etniske, verkar ulikt i høve til haldningane til maktdeling. Den etniske nasjonalismen nyttar ”kultur”, ”språk”, ”religion” og/eller ”rase” som kjenneteikn på nasjonsomgrepet, medan den politiske nyttar ”politisk tilknyting”, ”statsborgarskap” og/eller ”territorium”. Eg arbeider ut frå den hypotesen at den etniske nasjonalismen lettare lèt seg sameine med konsosiert demokrati som konfliktløysingsmodell enn den politiske, av di denne modellen føreset eit samfunn prega av vertikale, etniske skiljeliner framfor horisontale, sosioøkonomiske.
Som empirisk utgangspunkt nyttar eg konflikten i Nord-Irland, som har vori karakterisert både som ein politisk, religiøs og etnisk konflikt, avhengig av politisk ståstad. Som analyseeiningar brukar eg 10 politiske parti som alle refererer seg til det segmentære skiljet mellom nasjonalistar og unionistar. I oppgåva reknar eg både nasjonalismen og unionismen som ein type nasjonalisme. Skilnaden mellom dei ligg i kva for nasjon dei sver truskap til – nasjonalistane til Den irske republikken og unionistane til Storbritannia. Det eg tek sikte på å finne ut er om det finst nokon samanheng mellom den oppfatninga desse partia har av den nasjonen dei sver truskap til og haldninga deira til dei maktdelingsinstitusjonane som vart sette opp for det indre sjølvstyre i Nord-Irland etter Langfredagsavtala av 1998, av di desse institusjonane er sydde etter lesten til Lijphart sin modell.
Grunnen til at eg valde politiske parti som analyseeiningar er at det var partipolitikarane som hadde dei mest artikulerte synspunkta på Langfredagsavtala, og at dei sjølve ofte hadde vori med i dei tingingane som førte fram til avtala. Etterrøknaden skjedde i form av intervju med desse politikarane, både i form av spørsmål med faste svaralternativ, som vart opplesne for respondentane, og i form av ei meir uformell samtale. Eg tykte på den måten å ha teki vare på omsynet både til reliabiliteten og validiteten i intervjudata. Intervjua vart gjorde 2 1/2 år etter at maktdelingsinstitusjonane trådde i kraft, slik at respondentane hadde eit grunnlag for å uttala seg om røynslene med avtala
Analysen synte at samsvaret mellom nasjonalismetype og haldningane til maktdeling hjå partia stort sett var slik vi hadde venta ut frå analysemodellen: Dei partia som var prinsipielt mot avtala var i det store og heile dei som skåra høgt på ”politisk nasjonalisme”. Det føreset likevel at vi tek høgde for ein del kontrollvariablar. Dei kontrollvariablane som melde seg med serleg styrke under analysen var i kva grad partiet høyrer til majoritets-eller minoritetssegmentet, veljartilslutnaden til partiet i perioden fram mot avtala, om partiet ser maktdeling som bra i seg sjølv, eller berre som det beste av fleire dårlege alternativ, eller om det ser maktdelingsinstitusjonane i samanheng med Langfredagsavtala som heilskap. Eg går då ut frå at parti som høyrer til majoritetssegmentet i utgangspunktet vil vera meir negative til maktdeling enn parti som høyrer til minoritetssegmentet, av di fleirtalsstyre vil kunne gje dei permanent herredøme over minoriteten, slik det skjedde under perioden med heimestyre under Stormont-parlamentet 1921-72. Eg går òg ut frå at parti med auke i veljartilslutnad i perioden fram mot Langfredagsavtala ville gjera ei positiv haldning til maktdeling meir sannsynleg, ut frå eit ynske om politisk makt. Dersom eit parti ser maktdeling som det beste av fleire dårlege alternativ er det òg sannsynleg at det vil slutte opp om maktdeling i den praktiske politikken, sjølv om det har prinsipielle innvendingar mot ordninga. Endeleg er det sannsynleg at eit parti som sluttar seg til dei andre institusjonane avtala set opp, som til dømes Nord/Sør -og Aust/Vest-isntitusjonane, og vil godta ordninga med maktdeling som del av ei ”pakkeløysing” dei ser som positiv sett under eitt. Når vi kontrollerte for desse variablane, fann vi ein motsetnad mellom den prinsipielle haldninga til maktdeling hjå fleire parti og den politikken partia førte i praksis. På nasjonalistisk side galdt dette serleg Sinn Féin og på unionistisk side Ian Paisley sit ”Democratic Unionist Party”. Frå mai 2007 har dei to partia delt leidarverva i ei koalisjonsregjering.
Oppgåva konkluderer med at Ljiphart har rett i diskusjonen med Barry om at etniske konfliktliner eignar seg like bra for konfliktløysing gjennom konsosiert demokrati som religiøse og ideologiske. Fleire av dei nord-irske partia er i seg sjølve gode nok døme på at organisasjonspotensialet er til stades mellom parti med ei etnisk oppfatning av nasjonsomgrepet. Eg kritiserer òg Barry for ikkje å gjera godt nok greie for korleis han definerer etnisitetsomgrepet: Definerer han det subjektivistisk-voluntaristisk eller objektivistisk-deterministisk? Det må få konsekvensar for i kva grad medlemskapen i den etniske gruppa er tufta på friviljug tilslutnad eller ikkje. På hi sida treng Lijphart sin modell ein presisjon når det gjeld bruken av årsaksvariablar: Sjølv om vi lyt gje Lijphart rett i at både etniske og religiøse konfliktliner kan handsamast som ideologiske konfliktliner, som kan gje grunnlag for konfliktløysing gjennom konsosiert demokrati, er det ikkje likesælt kva for ideologiske konfliktliner det er tale om. Politikarar som står for ein nasjonalistisk ideologi som byggjer opp under ei segmentær organisering av samfunnet, har lettare for å godta konfliktløysing gjennom konsosiert demokrati enn politikarar som står for ein nasjonalistisk ideologi som byggjer opp under ei horisontal organisering etter klasseskilje. Det må òg få konsekvensar for Lijphart sin tese om at konsosiert demokrati eignar seg like bra for løysing av sosioøkonomiske som religiøs-etniske konfliktar. | nor |